Әлеуетті қарыз алушылар тұрғысынан қарағанда, бұл жағымды жаңалық деуге болады. Бұл шешім нарық ипотекасын соларға қолжетімдірек етуі керек, сонымен қатар базалық мөлшерлеме жоғары деңгейде сақталып тұрған кезде мерзімі өткен төлемдердің көбеюінің алдын алуға ықпал етуі тиіс. Бірақ бір маңызды мәселе бар...
Фото сайт архивінен
Барлық несие берушілердің ішінде тұрғын үй жағдайын жақсартуға байланысты несиелерді екінші деңгейлі банктер жиірек береді. Олар қаражат бөлгенде, дәстүрлі түрде, жеңілдікпен берілетін несилерге басымдық береді. Мәселен, қаңтар-сәуір аралығында берілген жалпы ипотекалық несиелердің 60%-ы нарықтық емес шарттармен ұсынылған - 701 млрд теңгенің 416,9 млрд теңгесі. Бұл көрсеткішке "Отбасы" банкі және де мемлекет субсидиялайтын жеңілдетілген мөлшерлеме бойынша берілген қаражаттар кіреді. Осылайша аталған кезеңде коммерциялық өнімдер нарықтың тек 40%-ын немесе 284,1 млрд теңгені құрап отыр.
Сонымен қатар кейбір нарықтағы ипотекалық несиелердің ЖТСМ-і расымен де 20%-дан жоғары болған. Атап айтқанда, қаңтар-сәуір аралығында жаңа нарықтағ ипотекалардың 45%-ы (128,9 млрд теңге) осындай мөлшерлемемен берілген. Жалпы ипотекалық несиелер көлемінде мұндай қымбат несиелердің үлесі, шартты түрде, 18%-ды құрады. Бұл орайда нақты қандай жылжымайтын мүлік жайлы сөз болып отырғанын білмейміз, ондай ақпарат жоқ, алайда жаңа шектеулер негізінен екінші нарықтағы тұрғын үйлер үшін кедергілер тудыруы мүмкін деп болжауға болады.
Неліктен?
Біріншіден, бұл нарықта банктер мен құрылыс компанияларының бірлескен бағдарламалары мүлде қолданылмайды, себебі мұндай үйлер жеке меншік иелерінен сатып алынады.
Екіншіден, екінші нарықтағы үйлер ипотекалық несие бойынша кепілге қойылған жағдайда олардың өтімділігін жоғалту қаупі жоғарырақ. Уақыт өте келе олардың жағдайына байланысты бағасы төмендеп кетуі мүмкін, ал бұл өз кезегінде қарыз алушы міндеттемелерін орындай алмаған жағдайда банк үшін қаржылық шығындарға әкеп соқтыруы мүмкін. Бұл тәуекелдер үй неғұрлым ескі болса, соғұрлым жоғары.
Бұл ретте жалпы жағдайды да ескеру қажет: қазіргі уақытта Қазақстанда қатаң ақша-несие саясаты қолданыста. Банктер үшін ақша құнын айқындайтын базалық мөлшерлеме 16,5% деңгейінде және оның төмендеуі жуық арада күтілмейді. Мұндай жағдайда ЖТСМ-нің жаңа шекті деңгейі мен базалық мөлшерлеме арасындағы айырмашылық - 3,5 п.т. - банктердің екінші нарықтағы ипотекалық несие бойынша шығындарын жабуға, мүмкін болатын шығындарын өтеп, пайда табуға жеткіліксіз көрінеді.
Осы өзгерістерге байланысты банктер екінші нарықтағы тұрғын үйге берілетін ипотекалық несиелердің шарттарын қайта қарап жатыр. Қазіргі нарықтық жағдайды ескерсек, бұл шарттардың қатаюына алып келуі мүмкін. Мүмкін нұсқалар: үйдің салынған жылының шегінің көтерілуі, бастапқы жарнаның үлесін арттуы, қарыз алушының төлем қабілеттілігіне қатысты бағалау критерийлерін күшейтілуі.
Нарықтағы екінші деңгейлі тұрғын үйге берілетін ипотекалық өнімдердің қысқару қаупі аймақтарда көбірек байқалуы мүмкін. Өйткені мұнда Астана мен Алматы секілді (қаңтар-сәуір аралығында бұл екі мегаполис жалпы пайдалануға берілген тұрғын үйлердің 47%-ын немесе 2,3 млн ш.м. құрады) қарқынды құрылыс жүріп жатқан жоқ. Сәйкесінше, аймақтар үшін екінші нарықтағы тұрғын үйді ипотекамен сатып алу мүмкіндігі аса маңызды, демек, олар үшін тәуекел де көбірек.
Дереккөз: @DataHub_KZ
