Биыл – көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Ақ Жайықтың құрметті азаматы Мұстақым Біләлұлының 99 жылдығы. 2026 жылы қай салада еңбек етсе де, өшпес із қалдырған ұлы тұлғаның туғанына 100 жыл толады. Мерейтойға орай елдігімізді көрсетіп, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, ауқымды шара өткізуіміз керек.
Кең байтақ Қазақстанның әр өңірінде елімен етене еңбек етіп, халқына адал қызмет еткен, бар ғұмырын елінің игілігіне жарата білген шоқ жұлдыздай дара тұлғалар аз емес. Солардың бірі де бірегейі – Мұстақым Біләлұлы Ықсанов. Қазақстан тарихында Мұстақым Біләлұлы – Алаштың ақиық алыптары мен абзал жанды азаматтарының қатарында өз орнын алған өз заманының өр, ірі тұлғасы.
Жәнібек ауданының Борсы елді мекенінде өмір есігін ашқан Мұстақым Біләлұлы Алматы теміржол техникумын, Қазақ ауыл шаруашылығы институтын бітіргеннен кейін Алматы қаласындағы Фрунзе аудандық комсомол комитетінің хатшылығынан бастап, құрылыс саласында лауазымды қызметтер атқарды. Кейін партиялық жұмысқа ауысып, 1963-1971 жылдары Қызылорда, Жамбыл облыстары партия комитеттерінің бірінші хатшысы, Қазақ КСР Министрлік Кеңесі төрағасының орынбасары, 1971-1975 жылдары Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің хатшысы болды.
Адам мәңгі жасамайды, мәңгі жасайтын – оның ісі мен өшпейтін ізі. Осындай өлшемге сәйкес келетін халқымыздың адал ұлдарының бірі, белгілі мемлекет және қоғам қайраткері, көзі тірісінде аз сөйлеп, көп іс тындырып кеткен нар тұлға Мұстақым Ықсанов десек, қателесе қоймаспыз. Оның арғы тегі қазақ жыраулық поэзиясында ізі өшпес ақын Шалкиіз Тіленшіұлынан тамыр тартса, бергісі Алаштың ойшыл ақыны Ғұмар Қарашпен түйіседі.
Кешегі кеңес үкіметі тұсында Мұстақым Біләлұлы небары 36 жасында Қызылорда облысы партия комитетінің бірінші хатшысы болды. Одан кейін де өзі тізгінін ұстаған әр аймақтың жер жағдайын, шаруашылығын жіті зерттеп, Қызылорда, Жамбыл, Орал облыстарын басқарғанда біліктілігі мен білімділігін, ұйымдастырушылық шеберлігінің арқасында елдің өркендеуіне өлшеусіз үлес қосты.
Оңтүстік өлкеде ұзақ жыл бойы жемісті қызмет атқарып, туған перзентіндей бауыр басқанымен, ол кіндік кескен атамекен алдында өтелмеген перзенттік парызы бар екенін есінен шығармады.
1975-1985 жылдары Батыс Қазақстан облысын басқарған кезде өңір өркендеп дамыды. Әсіресе, күрделі құрылыс аса қарқын алып, Орал қаласында зәулім ғимараттар бой көтерді. Жаңа шағынаудандар өмірге келіп, айналма жолдар салынды. Ауыл және су шаруашылығы, өнеркәсіп, мәдениет пен өнер салалары да назардан тыс қалған жоқ.
Облысымызға басшы болып келген жылдары тындырған көл-көсір еңбегі елге адал қызмет жасай білудің жарқын көрінісі болды. Орал қаласын адам танымастай өзгертіп, шағын шаһарды сәнді қалаға айналдырды. Қалада қаншама жаңа ғимарат бой көтерді. «Жайықтың бойын гүл жайнатамын» деп келген басшы уәдесіне берік болды.
2005 жылы наурыз айында Орал өңіріне бар күш-қайраты мен саналы ғұмырын халықтың игілікке жетуі үшін сарп еткен осындай қайталанбас тұлғаның тындырған ісін, сан алуан бағдарын кейінгі ұрпақ пен жастарға үлгі-өнеге ету мақсатында арнайы қор құрылды.
Қордың қолдауымен М. Ықсановқа Батыс Қазақстан облысының құрметті азаматы атағы берілді. Орал қаласының бір көшесі М. Ықсановтың есімімен аталса, Жәңгір хан атындағы университетінің бір аудиториясына да М. Ықсанов аты берілді және бір студенттік шәкіртақы тағайындалды. Өзі құрылысын салғызған қазіргі мәслихат ғимаратында М. Ықсановтың мемориалдық тақтасы орнатылды. №36 орта мектепке М. Ықсановтың аты беріліп, 80 жылдық мерейтойына орай жергілікті бюджеттен 157 млн теңге бөлініп, күрделі жөндеу жүргізілді.
Қордың тікелей бастамасымен М. Ықсановтың тұтастай қазақ елінің және Ақ Жайық атырабының дамуына қосқан үлесін зерделеу мен пайымдау, оның айрықша жаратылған азаматтық бітім-болмысын бедерлеу мақсатында жүйелі жұмыстар жолға қойылды.
Мұсекең ғұмыр бойы туысы емес, турасын іздеген, ішкі әлемі кристалдай таза, тұнық азамат еді. Ол арзанға алданбады. Қай кезде де ақиқат пен азаматтық ар-ожданына жүгініп отырды. Оның өмірдегі басты ұстанымы – елге адал қызмет ету болатын. Тоталитарлық жүйе тұсында мұның өзі оңайға түспейтін, дегенмен қажымас қайраты оның жолын таба білді. Мұстақым атамыз жылтырақ, құрғақ ұран сөздерді жақтыртпаушы еді. Ол кісі жетпісінші жылдардың бас кезінде Орталық партия комитетінің хатшылығы мен Орал облысына басшы болып келген кезде облыстық атқару комитеті ғимаратының төбесінде «Біздің мақсатымыз – коммунизм» деген жазу күндіз алыстан андағайлап тұрушы еді. Ал түн кезінде түйенің табанындай осы қаріптер қып-қызыл болып жанып тұратын. Осыған көзі бірден түскен Мұсекең ұран мәтінін шұғыл алдыртып, орнына «Біздің мақсатымыз – мың отбасыға үй беру», – деп жазуды ұсынды. Коммунистік идеологияның үстемдік құрып тұрған кезінде бұлай деудің өзі ерлікке пара-пар іс еді. Ол осы мақсатына жетті. Өйткені осы жылдарда Орал қаласында алып құрылыс алаңдары кеңінен қанат жайды.
Қоғамдық қор бір ғана тарихи тұлғаны дәріптеумен шектеліп қалған жоқ. Қорға жинақталған қаражат есебінен егемендікке жету жолындағы күреске бел шеше кіріскен, ұлт зиялыларының (Д. Қонаев, Ж. Молдағалиев, Ғ. Қараш, С. Мендешев, Р. Егізбаев, Р. Бағланова, Ә. Бейсеуов, М. Ықсанов) есімдерін қастерлеуге көңіл бөлді. 2012 жылы
Д. Қонаевтың 100 жылдығы өткізілді. ҰОС 70 жылдығы ауқымында ардагерлерге киім тіктіру үшін тігін ательесінің жетекшісі Меңдібек Нұрғалиевті Түркия еліне жіберіп, керек материалды алдыртты. Бір апта ішінде 25 соғыс ардагеріне арнайы киім тіктірткізіп, делегацияны дер кезінде Президент қабылдауына жіберуге көмек көрсетті. М. Ықсанов атындағы жүлделі орын үшін Орал қаласында волейболдан ұйымдастырылған республикалық жарысқа бес облыстан, аудандар мен қалалардан келген 10-12 команданың 11 жыл қатарынан қатысуы – мерейтой иесіне деген ел-жұрттың сарқылмас құрметінің бір көрінісі. Бұл шараларды өткізуге қызметтес болған еңбек ардагерлері мен мемлекет тізгінін ұстаған азаматтар да үлкен ынта-ықыласпен атсалысты.
Қор жастарды патриоттық рухта тәрбиелеуді мұрат тұтқан осы жылдар ішінде 19 жобаны жүргізіп, оған 37 мың астам адам қатысқан. Осы жобалардың қай-қайсысының да аудиториясы өте кең. Орал өңірінен 5 университет, 6 колледж және 5 орта мектепте іс-шараларды өткізуге студенттер мен оқушылар тартылған болатын. Ұлы Отан соғысының қатысушылары, тыл және еңбек ардагерлері институт студенттерімен, колледж оқушыларымен кездесіп, қазақ елінің иесі мен киесі және Тәуелсіздіктің қадір-қасиеті жөнінде жастар алдында тәлімді де тағылымды әңгімелер қозғады.
«Тыңдамаса – сөз жетім» демей ме? Жүректен шыққан сөз біздің жүрегімізге де жетіп жатты. Ең бір сүйсінерлігі, қазыналы әңгіменің барлығы құлақтарға құйылған, саналарға сіңірілген. Одан басқа М. Ықсановтың 80, 85, 90, 95 жылдық мерейтойларын халық болып атап өттік. Соның ішінде 85, 90 жылдығы қалада, туған елі Жәнібекте екі күн қатарынан ұйымдастырылды. 90 жылдық мерейтойға Алматы, Астана, Шымкент қалаларынан, Жамбыл, Қызылорда, Атырау облыстарынан 38 адам, Мәжіліс пен Сенат Палаталарынан жеті депутат қатысты. Ықсановтың қызы Гүлнар және күйеу баласы Мақсабек Шаймарданұлы Есенов, қарындасы Калима Сырғабекова қатысып, сөз сөйледі.
Келген қонақтардың бәрі де М. Ықсановтың туған елін көреміз деп Жәнібекке дейін барып, қоштасты. Осы іс-шаралар туралы «Егемен Қазақстан» газетінде «Нар тұлға», «Елдік мінезге үндеуден тынбаған» атты мақалалар жарияланды, «Орал өңірі», «Приуралье», «Жайық үні» газеттерінде де материалдар жиі жарық көрді және «Ақжайық» телерадиосы арқылы да тұлға еңбегі насихатталып отырды.
«Асқар тау алыстаған сайын биіктей түседі» дейді дана халқымыз. Бүгінгі ұрпақ мақтанышпен айта жүретін ғажайып мұра қалдырған Мұстақым Біләлұлының халқына жасаған еңбегінің қадір-қасиетін ел-жұрты күн сайын терең түсінуде. Ел үшін аянбай еңбек етіп, артында өшпес із қалдырған мемлекет және қоғам қайраткері Мұстақым Біләлұлы есімі елі бар да, халқы бар да ешқашан ұмытылмайды, сондықтан да жас ұрпаққа осындай шаралар арқылы танытып, елдік сананы арттыру қажет.
Асқар Атаев,
М. Ықсанов атындағы облыстық қоғамдық қордың төрағасы
