Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күніне орай Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейінде «Шерлі шежіре шындығы» атты мұрағаттық құжаттар көрмесі ашылды. Музейде Алашорда үкіметінің Батыс бөлімінің құрылғанына 100 толуына байланысты шара өтті.
Көрмеге саяси репрессияға ұшырағандардың абақтыда тұтынған бұйымдары, Күнбатыс Алашордада қызмет еткен қайраткерлердің фотосуреттері, Халел мен Жаһанша Досмұхаммедовтерді ату жазасына кескен НКВД бұйрығы жазылған құжаттарының көшірмесі қойылған. Шара кезінде Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университетінің оқытушысы, Ж.Досмұхаммедов атындағы «Қайраткер» қоғамдық қорының президенті Дәметкен Сүлейменова қаралы кезеңде Ақжайық өңірінде саяси қысым жасалып, аяусыз жазаланғандардың көпшілігінің тағдыры әлі күнге беймәлім екенін айтты.
– Облыстық тарихи-өлкетану музейінде Алашорданың Батыс бөлімшесінде қызмет еткен азаматтар жөнінде мәліметтер, мұрағат іс-қағаздарының көшірмесі, басқа да жәдігерлер баршылық. Бірақ кейбір құжаттардағы деректер бұрмаланып берілген. Деректерді кешенді зерттеуге әлі күнге ҰҚК мен ішкі істер органдарындағы архив құжаттарының бүркеулі жатқаны кедергі болуда.
Біздің есебімізше, 1937-38 жылдары Орал қаласындағы түрмеден мыңнан астам адам атылған, 600-дей адам тұтқындалған. Олар туралы мәлімет БҚО ішкі істер департаменті мұрағатында сақтаулы. Соларды ашып, зерттейтін уақыт жетті. Қуғын-сүргін құрбандары бүгінге дейін әбден ақталды. Олардың құжаттарын неге жарыққа шығармайтыны түсініксіз.
Осыдан екі жыл бұрын Күнбатыс Алашорданың құрылғанына 100 жыл толуына орай Орал қаласының Зашаған кенті аумағынан Алаш аллеясын ашу жөнінде бастама көтергенбіз. Қала әкімдігі жер телімін рәсімдегенімен, аллеяның құрылысын толық жүргізбеді. Шаһарымызда Алаш қайраткерлеріне арналған сәулетті мәдени ескерткіш немесе тарихи орын жоқ. Ресейдің Мәскеу қаласы маңындағы Бутово полигонында саяси қуғын-сүргін құрбандарының есімі жазылған ескерткіш ашылды. Көрші елде мұндай жобалар мемлекет тарапынан қаржыландырылып, тарихи деректердің қолжетімді болуына жағдай жасалуда. Былтыр елімізге белгілі ғалымдармен облыстық ішкі істер департаментіне мұрағат құжаттарын жариялау жөнінде ашық хат жаздық. Бірақ әлі күнге жауап болмады, – деді Дәметкен Сүлейменова.
Нұртай Текебаев
zhaikpress.kz
