Бәлкім, біз бәзбіреуге «Шөп шығымы шамалы» деп күн ілгері сары уайымды сапырып, байбалам салғандай көрінерміз. Бірақ тура осы мәселеге қатысты облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы мен біраз ауданнан түскен мәлімет-мағлұматтар біздің үшбу қаупімізді растай түсті. Тіпті, шөп шығымының нашарлығын, сол себепті алдағы алты ай қыста мал азығының тапшылығы қатты сезілуі кәдік екендігін күні кешегі брифингте Бөкей ордасы ауданының әкімі Нұрлан Рахымжанов та тілге тиек етті. Демек, ауылдағы шаруа баққан ағайын қамсыз қалмаса екен…Бүгінде ауылдағы кейбір ағайынның күнделікті әл-ауқаты мен тұрмыс-тіршілігі қорасындағы азын-аулақ малға қарап тұрғаны жасырын емес. Барынша бәйек боп баптаған малын өзі ойлаған бағасына сатуы немесе өзіне азық қылуы малдың күйіне тікелей қатысты екендігі де шындық.
Өңірімізде құнарлы екпешөп мал азығы жоқтың қасы.
Ал жем ретінде пайдаланылатын дәнді дақылдарды алып, малға беруді екінің бірінің қалтасы көтермейді. Сондықтан ауыл-аймақтағы ағайын негізінен табиғи шөпке ғана үміт артады. Табиғаты құбылмалы келетін біздің өңірде бір жылдары табиғи шөп мол шықса, кейде көктемде жауын жаумай немесе күн жылынбауы салдарынан өнім аз болады. Мал азығын дайындаудың биылғы жай-күйі туралы облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының мамандары не дейді?
— Биыл облыс бойынша 1429 мың тонна мал азығын жинап алуымыз керек. Қазіргі уақытта жоспар 31 пайызға орындалды. Былтырғыдан 53 мың тонна шөп қалды. Өткен жылы өнімділік орташа есеппен гектарына 5,1 центнерден болған болса, биыл шығымдылығы аздау, яғни орташа есеппен 3,4 ц/га құрап отыр. Табиғи шөптің бітік шықпауына көктемгі ауа райының қолайсыздығы әсер етті. Облыс аумағында екі ай құрғақшылық болып, жаңбыр жаумады. Бірақ шаруашылықтар керек шөбін дайындап аламыз деген бағыт ұстанып отыр. Әр аудандағы шөп бағасы шығымына қарай әр түрлі. Табиғи мал азығына деген сұраныс көбейсе, оның бағасы да қымбаттайтындығы белгілі, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бөлім басшысы Қуанышқали Есімов.
Осы азаматтың айтуынша, соңғы жылдары кейбір шаруашылықтар өздеріне қажетті шөпті жинаған соң, далада қалған артық азықты игере алмағандықтан, тұрғындардың тасып алуларына мүмкіндік беріпті. Мал азығын сатумен арнайы айналысатын да шаруалар бар. Биыл 20 мың гектарға көп жылдық, сонымен қатар 26 мың гектарға бір жылдық шөп егілген. Облыс бойынша мал азығына қажетті шөпті басқа өңірлерден сатып алатындай қажеттілік жоқ. Мысалы, біздің оңтүстік аудандар Ресейдің көршілес өңірлерінен жем әкеледі. Шөп шығымы жақсы аудандармен келісімшарт бойынша сабан, шөп тасып алады. Өзара тығыз байланыстағы шаруашылықтар арасындағы мұндай жұмыстар бұрыннан бар. Шөп шабу науқанына жанармайдың литрі жеңілдетілген бағамен, яғни 155 теңгеден берілуде.
– Жалпы, облыс бойынша мал азығын дайындау жұмыстары қарқынды жүріп жатыр. Көктемгі ауа райының қолайсыздығы, жауын-шашын мөлшерінің аз түсуіне байланысты табиғи жайылымдар мен шабындықтарда шөп сирек әрі аласа шықты. Сол себепті шөптің орташа шығымдылығы 3,4 ц/га құрауда. Бүгінде өңірде 400 мың тонна мал азығы дайындалды. Бір арба бос шөптің нарықтағы бағасы 30 000-35 000 мың теңге аралығында. Бір бума шөптің құны (руллон) 4000-4500 теңге, ал шағын престің бағасы 300-350 теңге. Мал азығын ең көп қажет ететін Қазталов және Ақжайық аудандары болып отыр. Шөп дайындау науқанына облыс аумағында 3083 орақ қатысуда, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бас маманы Алмагүл Оразғалиева.
Жоғарыда айтқанымыздай, табиғи шөптің шығымы табиғи жағдайға тікелей тәуелді. Мамандар берген мәліметке сүйенсек, Қазталов ауданында шөптің өнімділігі гектарына 5,2 центнер болса, Зеленовта 5,0 ц/га, Теректіде 4,6 ц/га болып отыр. Ал бұл көрсеткіш Жәнібек ауданында 2,6 ц/га, Тасқалада 2,7 ц/га, ал Ақжайықта гектарына 2,8 центнерді құрауда. Қарапайым тұрғындарға сатылатын әр арба шөптің құны осы өнімділік көрсеткішіне байланысты болмақ.
Ясипа РАБАЕВА,
«Орал өңірі»
