Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті ғалымдары тритикале сорттарының үлгілерін өсірумен айналысуда.
Бұл мүмкіндікке ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2009-2011 және 2018-2020 жылдар аралығындағы қолдауымен жүзеге асырылып жатқан жобасы аясында қол жеткізілді. 2020-2021 оқу жылының қыркүйегінде егілген күздік тритикале дақылдарының сорттары биыл шілде айының екінші онкүндігінде жинап алынды. Ору жұмыстарына университеттегі «Агрономия» мамандығының 3-курс студенттері белсене қатысты.
БҚАТУ ғалымдары берген мәліметке сүйенсек, зерттеу жұмыстары бойынша құрама жемге құрамындағы аминқышқылдары бидайдан кем түспейтін тритикале дәндерінің 30-40%-ға дейінгі мөлшерін қосуға болады екен.
Қазіргі уақытта тритикале негізінен мал азықтық дақыл ретінде пайдаланылады, алайда тамақ өнеркәсібінде қолдануға арналған сорттар саны артып келеді. Тритикале нан пісіру, кондитерлік, алкоголь өнеркәсібінде, сонымен қатар сыра мен квас өндірісінде қолданылады. Айта кету керек, тритикале дәнінің сапасы сорттың ерекшеліктеріне өте тәуелді. Ол – потенциалы жоғары, тағамдық құндылығы жоғары дақыл. Тамақ өнеркәсібінің әртүрлі салаларына жасалған қазіргі заманғы тритикале сорттарын пайдалану астық шикізатының үлесімен өндірілетін өнім ассортиментін айтарлықтай кеңейтуге және жаңа азық-түлік өнімдерін жасауға ықпал етеді. Күздік бидайдың нан пісіру сапасы төмен өнімін беретін жерлерде астықты пайдалану үшін тритикале егіс алқабын кеңейту – экономикалық тұрғыдан тиімді. Астық сапасының технологиялық көрсеткіштеріне келсек, тритикале геномы бидай және қара бидай хромосомаларынан тұратынын, ал қара бидай хромосомаларының болуы тритикале ұнынан дайындалатын нанның көлемін табиғи түрде азайтатынын атап өткен жөн. Бұл бағыттағы зерттеулеріміз тритикале нанының көлемі жағынан бидай нанынан төмен, бірақ қара бидай нанынан асып түсетінін көрсетті. Дегенмен, тағамдық құндылығы жағынан бидайдан да, қара бидайдан да асып түседі. Көптеген елдерде бидай ұнынан нан пісіргенде тритикале ұнын қосу қолданылады. 30-50 пайыз болуы керек бұл қоспа бидай нанының сіңімділігін және тағамдық құндылығын арттырады. Тритикале ұны клейковинаның спецификалық қасиеттеріне байланысты кондитерлік өнеркәсіп үшін тамаша шикізат болып табылады, бұл бидай ұнынан жоғары сапалы кондитерлік өнімдерді пісіруге мүмкіндік береді. Тритикале ұнынан жасалған өнімдер бидай ұнынан жасалған өнімдерге қарағанда баяу ескіреді және аминқышқылдарының құрамы қолайлы. Тритикале ұнының бұл жағымды қасиеттері, әрине, өндірушілерді де, кәсіпкерлерді де қызықтыруы керек. Таза тритикале ұнының химиялық құрамы, сонымен қатар биохимиялық және технологиялық қасиеттері ұннан жасалған кондитерлік өнімдердің жекелеген түрлерін өндіруде қолдануға нақты мүмкіндіктерге ие.
– Нан пісіру үшін күшті сорттардың дәндерінен бидай ұнымен араластырылған тритикале ұнын пайдалану қажеттілігін растайтын бірнеше рет зерттеулер жүргізілді. 50:50 және 70:30 қатынасында бидай мен тритикале ұнының қоспасы айтарлықтай тиімді болып шықты. Ашытқысыз пісірілген тритикале-бидай нанының көлемі үлкен, тамаша дәм мен хош иісті қасиеттерге ие. Оған қоса сыртқы түрі және үгіндісінің түсі болды, – дейді ғалымдар.
БҚАТУ медиа орталығы
