Ұйқы безінің қатерлі ісігі ең қауіпті онкологиялық аурулардың бірі саналады. Өйткені оны емдеу өте қиын, тез дамып, метастаз береді. Әдетте, тек аурудың кейінгі кезеңдерінде ғана диагноз қойылады. Қазіргі уақытта бұл аурумен 5 жыл өмір сүру деңгейі тек 9% құрайды, бұл көбінесе диагноздың күрделілігіне байланысты. Ғалымдардың пікірінше, жағдайды жақсарту үшін тиімді және қолжетімді диагностикалық әдіс қажет, ал жасанды интеллект бұған көмектесе алады. Жақында жүргізілген зерттеуге сәйкес, Жасанды интеллект (ЖИ немесе AI) диагноз қойылғанға дейін үш жыл бұрын ұйқы безінің қатерлі ісігінің даму қаупі жоғары адамдарды анықтай алды.
Фото: webiomed
Ұйқы безінің қатерлі ісігінің диагностикасы – қандай қиындық бар?
Сүт безі, простата немесе жатыр мойны обыры сияқты көптеген ісіктерді диагностикалау өте оңай. Ол үшін маммография жасалады немесе қан сынағы алынады. Дегенмен, ұйқы безінің қатерлі ісігін анықтау әлдеқайда қиын. Скрининг тек қымбат емес, сонымен қатар белгілі бір қауіптері де бар.
Сондықтан тұрақты тексеру тек генетикалық бейімділігі бар адамдарға тағайындалады, яғни олардың отбасында, олардың жақын туыстарында ауру жағдайлары болса ғана. Ұйқы безінің қатерлі ісігін диагностикалаудың қарапайым және тиімді әдістері бүгінге дейін жоқ. Рас, ғалымдар жақында құрттардың көмегімен қатерлі ісік ауруын анықтай алды, бірақ бұл әдіс әлі күнге дейін медицинада қолданылмайды.
Осы себепті ерте кезеңде ауру тек тар санаттағы адамдар арасында анықталады. Тұқым қуалаушылықпен байланысты емес барлық басқа жағдайлар әдетте байқалмайды. Сонымен қатар, ұйқы безінің қатерлі ісігін ерте кезеңде анықтау бес жылдық өмір сүру деңгейін 44% дейін арттыруға
Ұйқы безінің қатерлі ісігін дер кезінде диагностикалау бес жылдық өмір сүру деңгейін 9%-дан 44%-ға дейін арттыруға мүмкіндік береді
Сондықтан ауру қаупі бар және тұрақты скринингті қажет ететін адамдардың барлық санаттарын анықтау өте маңызды. Америкалық ғалымдардың жақында жүргізген зерттеуі көрсеткендей, жасанды интеллект бұл тапсырманы тиімді орындайды және бұл үшін тек медициналық жазбадан алынған мәлімет қажет.
Жасанды интеллект дәл диагноз қояды
Жұмыстың авторлары ауру тарихы мен ұйқы безінің қатерлі ісігінің даму қаупі арасындағы байланысты анықтау үшін алгоритмді оқытқан. Ол үшін жасанды интеллектке Дания мен АҚШ-тан келген 9 миллион науқастың медициналық жазбаларын талдауға берілген. AI әртүрлі ауруларды, сондай-ақ олардың пайда болу уақыты мен дәйектілігін, қатерлі ісікке дейінгі басқа заңдылықтарды ескерген.
Nature Medicine журналында жарияланған зерттеуде хабарланғандай, AI бұл тапсырманы жақсы орындады, яғни анықталған қауіп белгілеріне сүйене отырып, ол болашақта қай науқастарда ұйқы безінің қатерлі ісігі дамуы мүмкін екенін болжай алды. Бір қызығы, алгоритм анықтаған көптеген белгі ұйқы безіне тікелей қатысты емес.
Жасанды интеллект дәл диагноз қояды. Өт тастары ұйқы безінің қатерлі ісігінің даму қаупін арттырады
Мысалы, өт қабындағы тастар, анемия, 2 типті қант диабеті және асқазан-ішек жолдарымен байланысты басқа да мәселелер қауіптің жоғарылауын көрсетеді. Мұндай белгілері бар адамдар әдетте үш жыл ішінде қатерлі ісікке шалдығуы мүмкін. Ұйқы безінің қабынуы бар науқастарда қатерлі ісік одан да қысқа уақыт ішінде дамуы мүмкін.
Айта кету керек, симптомдардың ешқайсысы адамның ұйқы безінің қатерлі ісігінің дамуы мүмкін екенін көрсетпейді.
Зерттеушілер өз жұмыстарында AI модельдерінің әртүрлі нұсқаларын пайдаланды. Бұл ретте әрбір модельдің алдында әртүрлі уақыт кезеңдері – 6 ай, 1 жыл, 2 жыл және 3 жыл деректері негізінде аурудың даму қаупі жоғары адамдарды анықтау міндеті тұрған. Жасанды инттеллект бұл тапсырманы дұрыс орындаған.
Т. Раушанұлы,
