Бүгінгі заманның жастарын айтпағанның өзінде, салиқалы жастағы әйелдердің өзі киіз басудың тәсілін, яки технологиясын айтпақ түгілі, күзем жүн, ою-өрнек, шидің өзі не екендігін білмейтіні қынжылтады.
Осы тұрғыда Жымпиты ауылының тұрғыны, зейнеткер Гүлпан Хамзинаның өз айтары бар.
– Оқушы кезімнен ауылдағы апа-әжелермен бірге киіз басуға қатыстым. Бертін келе бұл кәсіпті жүйелі түрде қолға алдық. Жосалы ауылының Әзтөбе елді мекенінде тұрғанда марқұм енем Үміт және Ырысты апаймен киіз басуға, ою-өрнектер салуға жете мән беріп, іске араластым. Киіз басу өнері еліміздің оңтүстік облыстарында, Қаратөбе ауданының Қоскөл ауылында, Сырым ауданының Алғабас ауылында өз маңыздылығын жоғалтпай келе жатқаны қуантады. Әйтсе де, көпті көре қалған ата-әжелер жастарға, келіндерге қазақы ұлттық құндылығымызды ұмытпауды, киіз басу, қамшы өру, байпақ басуды қолға алу жөнінде алқалы топтарда әңгімелеп отырса, мұның өзі үлкен іс болған болар еді, – дейді Гүлпан апа.
Осы тұрғыда қолөнер шебері, зейнеткер Дәмелі Құсайынқызының қолынан шыққан текеметтердің Алматыдағы Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайында сақтаулы тұрғандығы батысқазақстандықтар үшін ортақ мерей болса керек.
Жалпы, сапалы киіз басудың өзіндік әдіс-тәсілі бар. Үлкендердің айтуынша, киіз тебу уақыты екі сағаттан үш сағатқа дейін созылатындығын, ал киіз неғұрлым көп тебілсе, соғұрлым тығыз, тегіс, әдемі шығатындығы, ал бұл деңгейден төмен болса, киіз былжыр, бос шығатындығын, ал оның ырымға жаман екендігін естуші едік.
Сөз соңында ұмытылып бара жатқан ұлттық құндылығымыз киіз басуды жандандырып, Наурыз тойында текеметті қолдануға мән берілсе дейміз. Үйдің сәні әрі жылылық сыйлайтын бағалы бұйымды қайта жаңғыртсақ, қазақы дәстүрді қадірлей білгеніміз болар еді. Қойдың жүнін де кәдеге асырып, киіз басуға ынта білдірушілерді қолдап, іске мұрындық бола білетіндер табылып жатса, жүдә, керім. Негізі, қысы суық біздің жақтың халқы киізден жылы төсеніш, киіз байпақтан бетер жылы аяқ киім жоқ екен- дігін ұмытпағаны ләзім.
Мүсірбек АЙТАШЕВ,
Сырым ауданы
