Ұлт тарихына көз жіберсек, өмір тіршілігіміз төрт түлік малмен байланысты екенін жақсы білеміз. Халқымыздың «Мал-жан аман ба?» деп амандық сұрауында да үлкен мән жатыр. Сондықтан халқымыз өзінің төрт түлік малының аман-сау болуы үшін барлық жағдайды жасаған және халықтық ветеринарияны да пайдаланған. Мәселен, күл ауруын (оспаны) қалай емдеу керек екенін ерте кезден білген.Күл ауруымен ауырған малдың жарасының бетін алып, сау малға жаққан. Ол малда иммунитет қалыптасып, күл ауруына шалдықпайтын көрінеді. Мұны ағылшындар ХVIII ғасырда тапса, ата-бабамыз баяғыдан қолданған. Тек бұл арнайы құжатталып тіркелмегендіктен, оны тұманды Альбион тұрғындары пайдаланып кетіп отыр.
Осыны ескерсек, халықтық медицина туралы сөздерді жиі айтамыз. Түрлі халықтық медицинаны пайдаланып та жатамыз. Ал бірақ халықтық ветеринария дегенді аузымызға да алмаймыз. Ғасырлар бойы жасаған емдеуді, былайша айтқанда, дәлелденген тәсілдерді неге жаратпасқа?.. Біз білетін Кеңес заманы кезінде түрлі мал ауруының алдын алу үшін үлкен жұмыстар жүргізілетін. Тіпті сол малды бағып отырған адамдардың денсаулығы бірінші кезекке қойылмай қалып, малды бірінші кезекке қоятын да жағдайлар болып жүрді. Бұл мүмкін «Медицина адам баласын, ветеринария адамзатты емдейді» деген қағидатты ұстанғандықтан да болар. Сонау 70-жылдардың ортасында қызықты бір жағдайдың болғаны да бар. Саралжын ауылында «Сартүйе» атанып кеткен ойсылқара түлігі бар еді. Шағын ауылдың «жедел жәрдемі», «таксиі» сияқты тағы басқа қызметтерді осы «Сартүйе» атқаратын. Күні жетті ме, уақыты жетті ме, әйтеуір «Сартүйе» о дүниелік болып кетті.
Ал екінші күні облыс орталығынан тікұшақпен арнайы адамдар келіп, зерттеп қарап, оны мал моласына көмді. Қауіпті аурудың алдын алу шарасы болар, бірақ ауылдың қутілді адамдары, — Апырмай, бізден гөрі үкіметке «Сартүйе» қымбат екен ғой. Біз осылай болып жатсақ, облыс орталығынан тікұшақ келер ме еді?- деп әзілдегендерін де естіп едік. Шындығына келсек, адам ауруларының 70 пайызы мал және одан алынған өнімдерден берілетіні сөзсіз. Бүгінде ауылдық жерлердегі ветеринария қызметі енді-енді жанданып келеді. Дейтұрғанмен, мына нарық заманында ауырған малды мал дәрігері емдеп, жазады деу де қисынсыз. Өйткені дәрі-дәрмектердің көбі ақылы. Ауырған мал үшін бір құлаш дәрі-дәрмектің атын қағазға түртіп, мал иесіне береді. Ал көпшілігінің бұған қаражаты жетпей, ауырған малын емдеуге жағдайы болмай жатады. Қазіргі күнде еліміздің әлеуметтік дамуы жоғарылауына байланысты ауданымызда да ветеринария саласы жақсы жолға қойылуда. Осыған орай аудандық ветеринария бөлімінің басшысы Аманжол Қажығалиевті әңгімеге тартқан болатынбыз.
- Ауданымыз бойынша биылғы жылға арналған құтыру, пастереллез, сібір жарасы, нодулярлы дерматит сынды жұқпалы ауруларға қарсы профилактикалық жұмыстар наурыз айында басталды. Ауданымызда ауыл шаруашылығы жануарларының құлақ сырғалары да жеткілікті. Сонымен қа- тар ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру жұмыстары басталып кетті. Жалпы, аудандағы ветеринарлық ахуал тұрақты. Мақсатымыз қолдағы бар малды түрлі жұқпалы аурулардан сақтау үшін алдын ала кешенді жұмыстар жүргізу болып табылады,-деді.
Бөлім басшысын әңгімеге тартқан кезде көкейімізге мынандай да ой келді. Бұрынғы ветеринария саласы қазіргі күнде төрт мекемеге бөлінген. Айталық, ветеринария бөлімі, ветеринарлық инспекция, ветеринария қызметі және ветеринарлық зертхана. Мекемелердің аттарынан ат үркеді. Ал жауапкершілігі қандай? Сөзіміз дәлелді болу үшін айтайық, өткен жылы көшеде өліп қалған бір иттің өлімтігін кім жинайды? — деген мәселе туындағанда, бұл мекемелердің құзырына кірмейтін болып шықты. Талап бойынша солай болар, бірақ бұлардың да белгілі бір ықпалы болуы керек емес пе?! Тағы да өткенге көз жібереміз ғой. Кеңес заманы кезінде төрт мекеме емес, бір аудандық ветеринария бөлімі барлығына да үлгеріп отырды. Таяуда мерейтойын атап өткен өңірге белгілі тұлға, ауыл шаруашылығының білгірі Абат Есенғалиев, кейін осы мекемені Тұрақбай Дүйсенов ағамыз биікке көтеріп еді…
Күні кеше облыс басшысы халық алдында есеп бергенде ветеринария саласына және ауылдағы кадрларға байланысты ұсыныстар сөз болды. Ауылдан шыққан жастарды ветеринария саласынан білім алғызып, оларды сол туған жерінде тұрақтандыру үшін пәтермен, басқа да тұрмыстық жағдайларын қамтамасыз ету туралы құнды ұсыныстар айтылды. Бұл мәселенің түпкі қазығына келетін болсақ, ол ауылды көркейту болып табылады. Себебі қора-қора қой, үйір-үйір жылқы – ел байлығы. Сол тұрмыстың ауылдағы негізгі тіні ол – мал. Ал малды аман сақтауда мал дәрігерлерінің рөлі зор.
Серік ЖҰМАҒАЛИЕВ,
Қазталов ауданы
