Тәртіп қай жерде аяқталып, бюрократия басталатынын анықтауға бола ма?
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі бұл сұраққа бірінші жыл жауап іздеп отырған жоқ. Оның мамандары мемлекеттік органдардың қаншалықты тиімді жұмыс істейтінін және артық рәсімдер адамдарға қызмет алуға кедергі келтірмейтінін түсіну үшін үнемі талдау мен мониторинг жүргізеді.
Сурет: istockphoto.com
Барлығы дайындықтан басталады: ақпарат жиналады, мақсаттар мен сұрақтар тізімі қалыптасады. Содан кейін ең қызықты кезең келеді — алаңдық зерттеулер.
Бұл кеңселік жұмыс емес. Агенттік қызметкерлері басқа мекемелерге шығып, мемлекеттік қызметшілермен, бизнес субъектілерімен және жұртшылықпен байланысады, олардың жұмысын бақылайды және жүйенің шынымен қайда көмектесетінін және процестерді қайда тежейтінін анықтайды.
Мысалы, кез-келген саладағы талдау кезінде қызметкерлер деректерді бөлісуге құлықсыз және «бізде бәрі жақсы, бюрократия жоқ» деп мәлімдейді. Бірақ неғұрлым егжей-тегжейлі сөйлескенде, бұл анық болады: кейбір әрекеттер әдеттегідей орындалады, өйткені «бұл әдеттегідей». Бірақ дәл осындай ұсақ-түйектер бюрократияның көріністері болып табылады.
Мемлекеттік орган зерттеуге пассивті қатысқан кезде, бұл да сигнал. Демек, бәрі көрінгендей тегіс емес. Сондықтан сарапшылар әрқашан талдаудың не үшін жүргізілетінін және қандай нәтижелер күтілетінін егжей-тегжейлі түсіндіреді.
Нақты жағдайды анықтау үшін төрт принципті сақтау маңызды: объективтілік, жан-жақтылық, сенімділік және жеткіліктілік.
Объективтілік - бұл жағдайға біржақтылықсыз қарау мүмкіндігі.
Жан-жақтылық дегеніміз - бәрін ескеру: нормативтік құжаттар, БАҚ-тағы жарияланымдар, қызметкерлердің пікірлері, тіпті әлеуметтік желілердегі пікірлер. Әрбір дереккөз маңызды, өйткені кейде үлкен проблемалар кішкентай ескертулерде жасырылады.
Өткен жылы көлік, өнеркәсіп, құрылыс, су ресурстары, төтенше жағдайлар және энергетика салалары талданды.
Талдау барысында жергілікті деңгейде өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің, сондай-ақ су ресурстары және ирригация министрлігінің ережелерінде бекітілген 49 қайталанатын функция анықталды. Талдау нәтижелері бойынша басқа мемлекеттік органдардың құзыретіне жататын функцияларды алып тастау бөлігінде министрліктердің ережелеріне өзгерістер енгізу ұсынылды.
Қосымша мемлекеттік органды қайта құрылымдауды жүргізу бойынша, атқарушы буын болып қайта құру жолымен артық басшылық лауазымдарды жою жолымен ұсынымдар берілді.
Талдау барысында Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2017 жылғы 24 ақпандағы №52 «Батыс Қазақстан облысының су қорғау аймақтарын, белдеулерін және оларды шаруашылық пайдалану режимін белгілеу туралы» қаулысында Батыс Қазақстан облысының су қорғау аймақтары мен су объектілерінің белдеулері бекітілгені, бірақ Батыс Қазақстан облысында бар барлық су объектілері көрсетілмегені анықталды. Мысалы, Сырым ауданындағы Анката өзені, Бәйтерек ауданындағы Быковка және Рубежка өзендері және басқалар көрсетілмеген.
Осыған байланысты осы су объектілерінің жанында жер учаскелерін беруде проблемалар туындады, көрсетілетін қызметті алушылар бюрократияны тудыратын су қорғау аймақтары мен су объектілерінің белдеулерінің белгіленбеуіне байланысты бірнеше рет бас тартулар алды.
Ағымдағы жылы осы қаулыға Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2025 жылғы 18 шілдедегі №157 қаулысымен өзгерістер енгізілді және Батыс Қазақстан облысының су қорғау аймақтары мен су объектілерінің белдеулері айқындалды. Бұл белгіленген талаптарға сәйкес жер учаскелерін беруге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, мемлекеттік қызметтер көрсету үдерістерін жетілдіру мақсатында жасырын мемлекеттік қызметтер анықталды және оларды мемлекеттік қызметтер тізіліміне енгізу үшін ұсынымдар берілді.
Дебюрократизацияның негізгі міндеті – қызмет көрсету жүйесінің адамдарға оңай және түсінікті болуына көмектесу. Бюрократия көбінесе жаман ниет емес, тек үлгі бойынша әрекет ету әдеті. Бірақ егер сіз оны уақытында байқасаңыз, сіз мемлекеттік органдардың жұмысын тезірек, ашық және ыңғайлы ете аласыз.
Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің
Батыс Қазақстан облысы бойынша департаменті
