ҰҚК-нің отставкадағы генерал-майоры шахмат чемпиондарын тәрбиелеуде
Көпшілік үшін зейнетке шығу тыныш әрі қалыпты өмірді, немере тәрбиелеуді, саяжайда демалуды, саяхат құруды елестететіні белгілі. Алайда үнемі дамып, жетілуге ұмтылған, өз тәжірибесін жас ұрпаққа беруге әзір адамдар бар. Солардың бірі – ҰҚК-нің отставкадағы генерал-майоры Абылай Тастамбеков. Бүгінде ол Қазақстан шахмат федерациясының вице-президенті, Нұр-Сұлтан қаласының шахмат федерациясының президенті және «Орталық шахмат клубының» бас директоры болып табылады, басқаша айтқанда, елімізге болашақ шахмат чемпиондарын өсіруге көмектеседі.
Өмірбаянынан
Абылай Тастамбеков 1944 жылы Қостанай облысы Пресногорьковка кентінде дүниеге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін өзін педагогикаға арнады – мұғалім болып жұмыс істеді. 1967 жылы Челябинск политехникалық институтын бітіріп, инженер-металлург, Қырғызстандағы сауда машина жасау зауытында құю цехының бастығы, Кентау қаласындағы экскаватор зауытында цех бастығының орынбасары болып қызмет етті.
1974 жылы Абылай Есенғалиұлы Ұлттық қауіпсіздік органдарына қызметке тұрды, онда жедел уәкілден Целиноград облысы бойынша МҚК басқармасының бастығына дейінгі жолдан өтті. Жедел-қызметтік әрекеттегі еңбегі үшін МҚК-ҰҚК медальдарымен, төсбелгілерімен және грамоталарымен марапатталған. Айтпақшы, Абылай Тастамбеков – майор кезінде КСРО МҚК құрметті қызметкері атағына ие болған Қазақстандағы жалғыз адам. Ұлттық қауіпсіздік органдарында 29 жыл адал және табысты қызмет еткеннен кейін ол зейнетке шықты. Сол кезде оның өмірінде корольдер ойынымен байланысты кезең басталды.
Шахматқа деген сүйіспеншіліктен
Шахматқа деген махаббат біздің кейіпкерімізде бала жасынан пайда болды, 4-сыныпта ол осы ойынды өз бетінше зерделей бастады. Ал 7-сыныпта ересектер турнирінде Қостанай облысының чемпионы атағын жеңіп алды. Студенттік жылдары Абылай Тастамбеков шахматтан спорт шеберіне кандидат атағын қорғады.
Алайда біздің кейіпкеріміздің ғұмыры басты өмірлік ісіне – ел мен халықтың ұлттық мүдделерін қамтамасыз етуге арналды. Мұндай жауапты жұмыс адамнан жан-тәнімен берілуді талап етеді. Қарсы барлаудың жедел қызметкерінің әрекеті әрдайым стратегиядан, барлық қадамдарды алдын ала есептеуден тұрады, бұл шахматтағы сияқты жүздеген ықтимал комбинациялар. Айырмашылығы тек мынада: қарсы барлауда тәуекелде мемлекеттік құпиялар мен мүдделер тұрады.
«Салқынқандылық, жоспарлау қабілеті, талдау, дедукция, индукция. Қарсы барлауда осы қасиеттердің барлығы қажет, ал оларды шахмат ойнау арқылы ғана толықтай алуға болады» - деп атап өтті Абылай Есенғалиұлы.
Абылай Тастамбеков адам интеллектісін жаттықтыратын шахматтың 1500 жылдық тарихы туралы қызығушылықпен айтады. Гарри Каспаров, Бобби Фишер, Анатолий Карпов, Владимир Крамник сияқты көптеген атақты адамдардың есімдері көпшіліктің құлағында. Жансая Әбдімәлік, Дәрмен Сәдуақасов, Ринат Жұмабаев, Динара Сәдуақасова, Денис Махнев, Әнуар Исмағамбетов және басқа қазақстандық спортшылардың да шахмат әлемінде лайықты орын алатыны қуантады.
Шахмат клубының жұмысы туралы
Бүгінгі күні Абылай Тастамбеков жетекшілік ететін «Орталық шахмат клубының» құрамында 12 жоғары білікті жаттықтырушы үйрететін 300-ге жуық шахматшы бар. Тәрбиеленушілер арасында Қазақстан чемпионаттарының жеңімпаздары, әлемдік және Азия біріншіліктерінің жүлдегерлері, 10 спорт шебері, 20-дан астам спорт шеберіне кандидат болса, 100-ге жуық адам I разрядқа ие. Ал жас шахматшылар Қазақстан Республикасының балалар және ересектер құрамаларының құрамына кіреді. Қыздар арасында әлем чемпионы атанған Меруерт Камалиденова мен Әмина Қайырбекованың жетістіктерін клуб ерекше мақтан тұтады.
Генерал-майор Тастамбековтің тағы бір туындысы бар, ол – турнир. «Astana Open» танымал шахмат турнирінің негізін қалаған да сол еді, онда чемпион атағы үшін Қазақстанның ғана емес, жақын шетелдің де спортшылары күреседі. Соңғы 5 жылда жалпы сомасы 35 миллион теңгеге жуық жүлде қоры бар 10-ға жуық турнир, сондай-ақ 5 халықаралық жарыс өткізілді. Одан басқа, Абылай Есенғалиұлының командасы қатарында Ұлттық қауіпсіздік комитеті, «Қазақстан Теміржолы» АҚ, «Қазатомөнеркәсібі» АҚ, «Теңіз Шевройл» АҚ және басқалары бар мемлекеттік мекемелер, ұлттық компаниялар үшін турнирлер ұйымдастырумен айналысады.
Абылай Тастамбековтің пікірінше, шахмат мемлекет тарапынан назар мен қолдауға мұқтаж, себебі қазір бұл спорт елімізде демеушілер мен меценаттардың арқасында дамып келеді Бірақ демеушілер мен меценаттардың арқасында дамып келеді. Бірақ мұндай жағдай тек Қазақстанда ғана емес, басқа елдерде де бар. Сонымен қатар, ол мектеп бағдарламасына «Шахмат» пәнін енгізуді қолдайды, себебі бұл ойын есте сақтауды, логиканы шынықтырып, аналитикалық ойлауды дамытады, жастардың бойында ұтымды көзқарас қалыптастырады.
