Аға-апаларымыз бас қосса, карта ойнайды. Бұл жасырын емес. отыздан асқандардың да ермегі сол. Карта ойынын өзара «ұлттық ойын», «киіз басу» деп те атайды. Оңы мен солын жаңа таныған балаларымыз немесе өзге өңір, өзге ұлттан келін боп түскен аруларымыз бұл қалжыңды шын қабылдап, ұлттық ойынымыз осы екен деуі де мүмкін. Жақсы бұл, айтыла-айтыла құлақ үйренген тақырып.
Ал он сегіз, жиырмадан енді асқан жастарымыз кешкі басқосуларда қандай ойын ойнайды? Аға-апаларымыз жастық шақтарында қандай ойын ойнап еді? Саралап көрсек...
Құрдастарымның, ата-анамның, ата-әжелерімнің сүйікті ойындарын білу үшін мен шағын сауалнама жүргіздім. Мен сұрақ қойдым: «Сіз достарыңызбен қандай ойындар ойнадыңыз?». Сауалнамаға 60, 40 және 20 жастағы адамдар қатысты.
Ақсүйрік Аманова: «Көрші-көрші» ойнап, көрші ауыстырмағанымызға мәз едік»
- Мен алыстағы жас кезімнен бірнеше ойын білемін. Ең танымал ойын – «Алтын сақина жоғалды, жоғалғанды кім алды?». Бұл ойын туралы айта кетсем. Достарыммен бірге қатарға отырдық және алақандарымызды қайық сияқты бүктедік. Жүргізуші кішкентай затты жұдырығымен немесе бүктелген алақандарымен ұстайды, мысалы, тиын, түйме, сақина. Кезек-кезек ол біздің әрқайсымызды айналып өтіп, біреуімізге "сақина" салып, «Алтын сақина жоғалды, жоғалғанды кім алды?» дейді. бұл енді біздің арғы ата-бабаларымыздан жалғасқан ойын шығар. Қазақтың ұлттық ойындары деп танылған көне ойын. «Көрші, көрші» ойнадық, жігіт, қыз боп кезектесіп шеңбер құрап отырамыз. Жүргізуші отыратын адамның шетінен қолына орамалмен ұрып: «көршіңмен жақсы тіл табысасың ба, жоқ па?» деп сұрайды. Ойыншы «иә» не «жоқ» деп жауап береді. Егер тату болса, оны іс-әрекетпен көрсету керек, мысалы, көршісінің басын сипау керек. Көршісімен тіл табыспаса, одан себебін біледі және басқа ойыншыдан көршісін ауыстыруды сұрайды, ол көршісін ауыстырмайтын болса, барлық шартты орындайды. Ән айтып, билеп, пародия жасап дегендей. Біздің заманымызда жастар айтыс (домбырада ән айту) өткізуді ұнататын. Қыздар ұлдармен жарысып, халық әндеріне қарай рифма ойлап табады, ал қалған достарымыз мұқият тыңдап, қол шапалақтайды. Бейкүнә, шынайы ойындар еді ғой.
Марина Садырова, жасы 39-да: «Отырғыш айналып, билеп, ептілігімізді таныттық»
«Алтын сақина жоғалды, жоғалғанды кім алды?» ойыны болады. Келесі танымал ойын – «Музыкалық орындықтар». Бұл қарапайым мобильді ойын, онда орындықтар шеңберге қойылады, ал орындықтардан гөрі ойыншылар көп. Қатысушылар музыка астында орындықтардың айналасында бір бағытта қозғалады, ал музыка үзілген кезде біз ең жақын орындыққа отырып үлгеруіміз керек. Кімге орындық жетіспеді, ол ойыннан шығып, бір орындықты алып кетеді. Ойын қалған екі ойыншының ішіндегі ең ептісі соңғы орындыққа отырғанға дейін жалғасады. Уақыт өте келе бұл ойын үйлену тойларында танымал болды. Сондай-ақ, ұлдар шахмат пен дойбы ойнағанды ұнататын. Біз «классик» ойнағанды ұнаттық. Егер ойын туралы толығырақ айтатын болсақ, жерге шаршылар сызылады. Ойыншылар кезекпен секіреді. Барлық классиктерден бұрын өткен адам жеңеді. Біздің заманымызда осындай ойын-сауық ойындары болды.
Эльнара Мингалиева, 19 жаста: «Мафия» мен «Монополиямен» таң атыруға бармыз»
- Достармен кездесулерде біз әдетте мафияны ойнаймыз. Егер ойын туралы толығырақ айтатын болсақ, ойыншыларға арнайы карталар таратылады. Жеңілдетілген нұсқада жүргізуші, бейбіт тұрғындар және мафия бар. Бейбіт тұрғындар күндіз ойнайды, күндіз мафия да өздерін бейбіт тұрғындар деп өтірік көрсетеді. Түнде тұрғындар ұйықтап қалады (көздерін жұмады), мафия оянып, бейбіт тұрғындардың қайсысын алып тастауды шешеді. Таң атқанда жүргізуші тұрғындардың қайсысы «өлтірілгенін» жариялайды. Тұрғындардың мақсаты – бірлескен дауыс беру арқылы мафияны табу, мафияның мақсаты құпия болуы керек. Таңертең «қала тұрғындары» қаладан кімді алып тастауға дауыс береді. Дауыс беруден кейін адам өзінің картасын көрсетеді. Күрделі нұсқада комиссар, дәрігер, маньяк бар. Кейіпкерлер өздерінің кім екенін танытпауы керек. Дәл тапса, кім екені белгілі боп қалған ойыншы ойыннан шығады. Сондай-ақ, біз достарымызбен "Крокодил" ойынын ойнаймыз, онда қатысушы бізге тапсырма картасында жазылған сөзді бір сөз айтпастан көрсетуі керек. Біз болжауымыз керек. Әркім көргенін және түсінгенін айтады, бірақ кейде естігеннен күлкілі болады. Сондай-ақ, «Мен ешқашан...» қызықты ойыны бар - қатысушыларға бірдей фишкалар беріледі (сіз кез-келген бірдей заттармен алмастыра аласыз). Бірінші қатысушы ойынды бастайды, ол "Мен ешқашан..." деп айтады және ол ешқашан жасамаған нәрселер туралы айтады. Мұны жасаған қатысушылар фишканы үстелдің ортасына тастайды. Көп фишкаларді жинаған адам жеңеді. Мен осындай қызықты ойындарды ойнай отырып, кейде достарыммен уақыттың қаншалықты тез өтетінін байқамаймыз деп айта аламын.
P.S: Заманына қарай адамы дейтінбіз, заманына қарай ойын да өзге. Апаларымыз айтқан «алтын сақина», «көрші-көрші» қазіргі 18-20 жастағылар үшін оннан асқан балалар үшін де қызықсыз болуы мүмкін. Апаларымыз ойнаған ойындар аңғал, балаң болса, қазіргі жастар ойнайтын «монополия», «мафия» үшін сұмдық айла, ой керек.
Айзада Камалова,
М.Өтемісов атындағы БҚУ студенті,
тәлімгер
